Nota Asas Seni Reka : UNSUR-UNSUR SENI

1.  GARISAN

Garisan merupakan unsur seni yang paling asas. Tajuk ini biasanya diajar kepada murid tingkatan satu dan dua. Murid tingkatan satu biasanya agak asing dengan teori seni dan guru haruslah mengaitkan keadaan di persekitaran dengan asas-asas seni reka bagi memperjelaskan bagaimana hubung kaitan objek-objek di persekitaran dengan seni visual.

PENGENALAN GARISAN

1. Garisan merupakan satu siri titik-titik. Dengan sambungan titik-titik maka wujudlah garisan. 
2. Garisan dihasilkan dengan menggunakan suatu alat atau media yang bermula dari suatu titik permulaan merentasi sesuatu kawasan hingga terbina satu objek.
3. Garisan terdapat pada benda alam dan benda buatan manusia.

          i. Contoh Garisan Pada Benda Buatan Manusia :-      

             Garisan pada tali, bakul anyaman, kain tenunan, bangunan, tayar kereta, corak  

             fabrik, jala, penapis   dan sebagainya.

         ii. Contoh Gaisan Pada Alam Semulajadi:
            Garisan pada batu, haiwan dan tumbuhan seperti akar tumbuhan, tali, urat-urat  

            daun, ombak di lautan, titis-titis hujan, kulit haiwan dan tumbuhan, batu marmar, 

            kulit kayu dan sebagainya

JENIS-JENIS GARISAN

1. Garisan Halus
2. Garisan Tebal
3. Garisan Beralun
4. Garisan Berpancar
5. Garisan Berlingkar
6. Garisan Berserabut
7. Garisan Bersudut-sudut
8. Garisan Bergerigi
9. Garisan Berbiji
10. Garisan Berbulu
11. Garisan Putus-putus
12. Garisan Berduri 
    

FUNGSI GARISAN

1. Garisan menimbulkan rupa.
2. Garisan menimbulkan bentuk.
3. Garisan menimbulkan ilusi cahaya dan bayang.
4. Garisan mewujudkan ruang.
5. Garisan menghasilkan jalinan.
6. Garisan menghasilkan motif pada reka corak.
7. Garisan mewujudkan ton.
8. Garisan menghasilkan pelbagai asas corak garisan grid.

GARISAN, TON & RUANG

1. Garisan yang halus menimbulkan ton yang cerah manakala garisan yang tebal akan 

    menimbulkan ton yang gelap.
2. Garisan yang jarang-jarang menimbulkan ton yang cerah manakala garisan yang 

     rapat-rapat menimbulkan ton yang gelap.
3. Garisan yang halus akan menimbulkan ilusi ruang yang jauh manakala garisan yang tebal 

    akan menampakkan ruang yang hadapan.
  

APLIKASI GARISAN DALAM KARYA SENI

1. Lukisan
2. Catan
3. Anyaman
4. Tenunan
5. Kolaj
6. Pualaman
7. Arca
8. Gurisan
9. Cetakan
10. Resis (batik / ikat celup)

2.  JALINAN

APA ITU JALINAN

1. Jalinan merupakan kesan yang terdapat pada permukaan sesuatu benda, seperti kesan pada permukaan kulit durian, kulit rambutan, tapak kasut, kulit kayu, bulu kucing, belang pada harimau dan lain-lain.
2. Jalinan pada benda buatan manusia dan benda ciptaan Tuhan memberi kesan tampak yang berbeza.
3. Setiap objek yang berjalinan, mempunyai fungsi dan nilai-nilai yang tersendiri.

JENIS-JENIS JALINAN

1. Jalinan Sentuh

         a. Merupakan kesan permukaan yang dapat dilihat dan dirasa melalui sentuhan 

            seperti, permukaan batu, kulit kayu, kulit kerang          

         b.Jalinan sentuh dapat dipindahkan ke permukaan 2 dimensi melalui beberapa teknik 

            seperti capan, cetakan, gosokan dan sebagainya.

     2. Jalinan Tampak

        Merupakan kesan jalinan yang hanya dapat dilihat tetapi tidak dapat dirasa melalui 

        sentuhan seperti, sayap rama-rama, kulit tembikai, kertas pembalut hadiah, kertas 

        dinding, corak tekstil dan sebagainya.

FUNGSI JALINAN

1. Sebagai Penyamaran - seperti sesumpah, serangga, harimau dan kuda belang.

2. Menahan Geseran - tayar kereta, tapak kasut.

3. Sebagai hiasan - corak pakaian, corak kertas dinding.

4. Pengaliran air dan udara.

CONTOH PENGHASILAN KARYA BERJALINAN TAMPAK

i.   Gosokan

      Teknik gosokan menggunakan bahan berjalinan sentuh sebagai subjek, di mana 

      permukaan kertas hendaklah diletakkan di atas benda berjalinan seperti duit syiling, 

      batu-batu jalan, kulit kayu. Seterusnya hendaklah menggunakan pensel atau pensel 

      warna untuk digosokkan atas permukaan kertas tersebut bagi mendapat kesan jalinan.

  

ii.  Capan

      Kaedah ini banyak digunakan sebagai aktiviti di sekolah rendah, menggunakan 

      bahan-bahan berjalinan sentuh seperti daun, sayur-sayuran, ubi kentang, kacang bendi, 

      lalu di sapu warna dan dicap pada permukaan kertas.

iii. Ikat dan celup 

      Menggunakan kaedah pengasingan warna dengan menggunakan cara mengikat 

      bahagian-bahagian kain yang tidak ingin diwarnakan. Selesai mengikat dengan getah  

      atau tali rafia, kain hendaklah dicelup ke dalam pewarna atau dye mengikut warna yang 

      dikehendaki.

iv. Pualaman

      Menggunakan kaedah pengasingan warna minyak dengan air. Air diletakkan ke dalam 

      tray lalu di titiskan dengan cat minyak. Seterusnya kertas diletakkan pada permukaan 

      air yang mengandungi cat tersebut.

v.  Batik

      Kaedah batik termasuklah batik blok, batik canting dan sebagainya.

vi. Lukisan dan catan

      Menggunakan pen, pensel warna, pensel atau cat dapat menghasilkan kesan ilusi jalinan.

KAEDAH PENGHASILAN KARYA BERJALINAN SENTUH

i.   Anyaman

     Penghasilan anyaman rotan, anyaman buluh, anyaman tikar dan sebagainya.

ii.  Tenunan

     Jalinan menggunakan benang atau tali dapat mewujudkan kesan jalinan sentuh.

iii. Sulaman 

     Semua jenis sulaman temasuk sulaman silang pangkah, tekat, quilting dan sebagainya 

     mencipta kesan jalinan sentuh.

iv. Kolaj 

      Merupakan kaedah potong dan tampal, selain dari potong, kolaj juga boleh dibuat  

     daripada bahan-bahan  seperti daun, kacang, pasir, kulit siput dan lain-lain



3.  RUPA


PENGENALAN

• Rupa ialah hasil daripada pertemuan hujung garisan dengan permulaannya.
• Rupa boleh dihasilkan daripada garisan, warna dan jalinan.

JENIS-JENIS RUPA

1. Rupa Geometri

• Rupa Geometri ialah rupa yang mempunyai sudut seperti bulatan, tiga segi, empat segi dan lain-lain rupa yang bersudut.
• dicipta dengan menggunakan alatan khas iaitu pembaris, set geometri dengan ukuran-ukuran tertentu

2. Rupa Organik

• Rupa organic merujuk kepada rupa bebas yang tidak dapat diukur sudutnya seperti rupa daun, rupa orang, rupa ikan dan sebagainya.
• Dihasilkan secara sepontan

RUPA POSITIF DAN RUPA NEGATIF 

• Rupa positif ialah rupa sesuatu objek yang terletak di dalam satu kawasan tertentu.
• Rupa negatif ialah ruang di sekeliling rupa objek tersebut.

RUPA DALAM AKTIVITI MENCORAK

• Rupa boleh berubah dan mewujudkan rupa yang lain dengan cara tindanan, tambahan atau luakan ( pengurangan ).
• Rupa dalam aktiviti mencorak, merupakan susunan rupa yang berulang-ulang dengan jarak dan kedudukan tertentu.
• Rupa akan menghasilkan kesan corak daripada perlawanan rupa positif dengan rupa negatif.
• Hasilan corak akan lebih menarik apabila rpa disusun berulang-ulang dalam susunan tertentu.

JENIS-JENIS SUSUNAN DALAM MENCORAK

1. Susunan selang-seli 
2. Susunan turun separa 
3. Susunan batu-bata.
4. Susunan orgee
5. Susunan cerminan  
6. Susunan sisik ikan

RUPA DAN LAMBANG / LOGO

• Rupa boleh diolah menjadi lambang atau simbol kepada sesebuah syarikat, persatuan dan pertubuhan. 
• Rupa juga boleh menjadi jenama kepada sesuatu barangan.

RUPA DAN MUKA TAIP

• Muka taip ialah jenis-jenis rupa berbentuk huruf.
• Rupa muka taip boleh menghasilkan pelbagai gaya.
• Rupa muka taip boleh terdiri daripada muka taip serif ( berekor ) dan san serif ( tidak berekor ).

4. BENTUK


PENGENALAN

1. Bentuk mempunyai struktur jisim dan isi padu. Ia mempunyai lebih daripada satu permukaan dan bersifat tiga dimensi (3D)
2. Bentuk merupakan satu unsur yang amat penting dalam penghasilan karya seni yang bersifat realistik.
3. Penggunaan unsur-unsur seni yang lain dapat digunakan bagi menghasilkan bentuk seperti garisan, jalinan, rupa, ruang dan warna.
4. Garis luar sesuatu objek yang akan berubah mengikut arah pandangan mata.

CIRI-CIRI BENTUK

1. Bersifat tiga dimensi (3D) – mengandungi ketinggian, lebar dan kedalaman
2. Berstruktur - mempunyai rangka yang membolehkan membentuk form atau isipadu dengan tepat dan sempurna
3. Boleh dilihat dari semua arah – mempunyai lebih dari satu permukaan
4. Terdapat bayangan – mempunyai kesan cahaya dan bayang

JENIS-JENIS BENTUK


A. Bentuk Konkrit

1. Bentuk sebenar yang bersifat 3 dimensi dan dapat dirasa, disentuh dan dilihat daripada pelbagai sudut.
2. Mempunyai ciri-ciri nyata dan maujud (benar-benar wujud di hadapan mata).
3. Contoh benda berbentuk konkrit ialah seperti batu, kayu, meja, kereta dan sebagainya.

B. Bentuk Ilusi

1. Bentuk ilusi ialah bentuk yang dihasilkan melalui kemahiran penggunaan unsur-unsur seni seperti warna, garisan dan lain-lain
2. Bentuk objek yang dilihat dan dihasilkan melalui lukisan, catan, fotografi, cetakan atau pada permukaan rata (bersifat dua dimensi)
3. Bentuknya tidak dapat disentuh tetapi hanya dapat dinikmati melalui deria penglihatan.
4. Bagi menghasilkan karya 2 dimensi yang dapat mencipta bentuk, penggunaan kesan cahaya dan bayang merupakan faktor terpenting.

MEMBINA BENTUK KONKRIT

Bentuk boleh dihasilkan melalui :-

1. Garisan – anyaman (rotan, lidi, buluh) , tenunan (benang, tali), lingkaran (dawai).
2. Rupa – potongan kadbod (polihidera), teknik lipatan kertas (seni origami), teknik lipatan kain (topologi)
3. Bentuk juga boleh dibina dengan menggunakan tanah liat, plaster of paris, kayu, lilin, sabun, batu, kaca dan sebagainya.

5. RUANG


PENGENALAN RUANG & PERSPEKTIF

1. Perubahan saiz, jarak dan warna objek alam akan berlaku apabila objek tersebut dilihat pada jarak jauh.
2. Dalam konteks seni, proses tersebut dinamakan perspektif.
3. Perubahan nilai ton warna kanan mewujudkan ruang kedalaman atau kecetekan sesuatu ruang mengikut ktentuan pelukis.
4. Dalam karya 2 dimensi, garisan grid digunakan untuk menimbulkan ruang dan ilusi 3 dimensi melalui 3 cara iaitu :-

          a. Perspektif 1 titik lenyap
          b. Perspektif 2 titik lenyap
          c. Perspektif 3 titik lenyap


PANDUAN MENGHASILKAN LUKISAN

• Perspektif 1 titik lenyap

          Perspektif 1 titik lenyap berpunca daripada satu arah (fokus) jauh dan menghilang.  
          Objek akan menjadi besar apabila hampir dengan kita.

• Perspektif 2 titik lenyap

          Mempunyai 2 titik disebelah kanan dan kiri lukisan dan memfokuskan ke arah 

          bahagian tengah yang menjadi bahagian terdekat atau paling hadapan.

• Perspektif 3 titik lenyap

          Biasanya digunakan semasa menghasilkan lukisan bangunan-bangunan yang tinggi

6. WARNA


PENGENALAN

1. Tuhan telah menjadikan alam ini penuh dengan warna warni yang boleh dinikmati oleh manusia;
2. Manusia boleh membina imej dirinya dengan penampilan warna yang tepat dan sebuai mengikit situasi tertentu.
3. Roda warna adalah gambaran visual warna ditetapkan mengikut hubungan warna antara watu sama lain. 
4. Bermula dengan posisi roda warna, warna asas mempunyai jarak yang sama daripada satu sama lain, kemudian tercipta warna sekunder dan tertier. 
5. Istilah-istilah ini merujuk kepada kumpulan atau jenis warna

JENIS-JENIS WARNA

Warna Asas

• Warna asas atau warna primer merupakan warna dasar sesebuah warna
• Warna-warna yang tidak boleh dibuat daripada campuran warna lain tetapi boleh menghasilkan warna kedua dan ketiga
• Mempunyai kuasa yang hebat
• Digunakan dalam penghasilan seni seperti poster, bendera, logo, lencana dan sebagainya

Warna Sekunder

• Juga dipanggil warna kedua
• Warna sekunder dicipta daripada campuran dua warna asas. 

          Warna sekunder = warna asas + warna asas

•  Warna sekunder ialah jingga, ungu dan hijau

          a. Jingga = merah + kuning
          b. ungu = merah + biru
          c. hijau = kuning + biru

Warna Tertier

• Dicipta daripada campuran warna asas dan warna sekunder di sebelahnya dalam roda warna

         Warna tertier = warna asas + warna sekunder

• Warna tertier terdiri daripada

         a. biru ungu = biru + ungu
         b. biru hijau = biru + hijau
         c. kuning jingga = kuning + jingga
         d. kuning hijau = kuning + hijau
         e. merah jingga = merah + jingga
         f. merah ungu = merah + ungu

WARNA PANAS & WARNA SEJUK

• Warna Panas

1. Terdiri daripada kumpulan warna merah, jingga dan kuning, termasuk warna merah jingga, merah ungu, dan kuning jingga. 
2. Menimbulkan suasana yang ceria, meriah, riang dan sebagainya
3. Warna-warna panas akan kelihatan lebih menonjol kehadapan
4. Sesuai untuk catan bertemakan perayaan, peperangan, kemeriahan, pesta dan sebagainya.
5. Contoh bahan-bahan sekitar yang di dalam kumpulan warna panas iaitu kumpulan warna merah dari cili dan bunga yang berwarna merah.
6. Contoh karya yang menggunakan warna-warna panas. Penggunaan warna-warna merah, hitam jingga dan kuning menimbulkan suasana panas pada karya-karya berikut.

• Warna Sejuk

1. Merupakan kumpulan warna-warna biru, hijau, ungu, biru ungu, biru hijau dan merah ungu.
2. Menimbulkan suasana nyaman, selesa, sejuk, segar, sedih dan sunyi 
3. Warna-warna ini menghasilkan ilusi kejauhan dan kebelakang.
4.  Sesuai jika digunakan untuk menghasilkan kertas dinding, catan bertema alam semulajadi, kematian, kesegaran.
5. Contoh objek alam yang mempunyai kumpulan warna-warna sejuk seperti laut dan langit, permandangan di kawasan laut, warna biru dan ungu serta warna biru dan hijau di dasar laut.
6. Contoh karya seni yang menggunakan kumpulan warna sejuk seperti penggunaan warna biru dan kesan sewarna serta campuran warna biru , hijau dan ungu menimbulkan suasana sejuk

PENGENALAN WARNA BERTINDAK

Pengetahuan tentang warna bertindak amat penting dalam menghasilkan seni dan komunikasi (grafik) seperti logo, poster, kulit buku, corak dan sebagainya agar kesan yang tertentu dapat dihasilkan. Bagi menghasilkan seni grafik, sekiranya pemilihan warna pada sesebuah karya yang tidak sesuai akan mengakibatkan karya tersebut gagal menarik perhatian dan menyampaikan mesej daripada seni grafik tersebut.

Contohnya jika sebuah poster menggunakan warna latar belakang serta ilustrasi yang seakan-akan sama dengan kapsyen/muka taip (tajuk poster) sudah pasti poster tersebut gagal memperlihatkan mesej yang hendak disampaikan disamping gagal menarik perhatian orang ramai dan hanya merugikan. Warna yang bertindak negatif juga akan menyebabkan tiada kesan keterbacaan jika dilihat dari jarak yang jauh. Ini menyebabkan penonton tidak akan membaca poster tersebut sekaligus poster tersebut gagal berfungsi bagi menyampaikan mesej.

MAKSUD WARNA BERTINDAK

1. Warna yang sama pada latar belakang yang berlainan akan menimbulkan kesan yang 
    berbeza.

2. Apabila dua warna menimbulkan kontra yang jelas dan ketara, tindakan positif dihasilkan.

3. Apablia dua warna menimbulkan kesan ton dan nilai yang hampir sama, tindakan negatif 
    dihasilkan.

4. Contoh kesan-kesan terhadap pemilihan warna-warna yang bertindak negatif dan positif 
    jika diaplikasi pada kapsyen poster. Cuba kecilkan sedikit mata anda bagi membaca 
    kapeyen BELIA BENCI DADAH di bawah bagi mendapatkan kesan seperti melihat dari 
    jarak jauh.